Πόσες φορές ως ενήλικοι, μας έχει τύχει να πούμε ή να σκεφτούμε την παρακάτω φράση: « Ξέρεις πόσες φορές του/της μιλάω και δεν με ακούει; Δε μου δίνει καμία σημασία…» Άραγε πόσες φορές να έχει σκεφτεί το παιδί σας κάτι αντίστοιχο, αλλά δεν έχει τον τρόπο να το εκφράσει, όπως το εκφράζουμε οι ενήλικες;
Η ενεργητική ακρόαση είναι ένας όρος, ο οποίος σίγουρα έχει φτάσει στα αυτιά πολλών από εμάς. Πόσοι όμως πραγματικά καταλαβαίνουμε το νόημα και τη χρησιμότητά της; Όπως εμείς οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά έχουν ανάγκη να εκφραστούν, να μιλήσουν και να γίνουν κατανοητά από τους γονείς τους. Μπορεί να τα απασχολεί ένα ζήτημα στο σχολείο, μπορεί να μην νιώθουν καλά ή μπορεί ο συναισθηματικός τους κόσμος να είναι ταραγμένος από ποικίλα γεγονότα. Αρκετές φορές όμως, λόγω της πίεσης της καθημερινότητας, λόγω των πολλών υποχρεώσεων ή λόγω διαφόρων άλλων θεμάτων, ο γονέας δεν είναι σε θέση να ακούσει αρχικά και να κατανοήσει το νόημα των λόγων, των εκφράσεων και των αντιδράσεων του παιδιού του.
Για παράδειγμα, τα μωρά τα οποία βιολογικά δεν έχουν αναπτύξει την ομιλία, εκφράζονται με το κλάμα, όταν κάτι τα ενοχλεί ή χρειάζονται κάτι. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, μπορεί να χρησιμοποιήσουν ένα συνδυασμό εκφραστικών μέσων, όπως το κλάμα, οι εκφράσεις του προσώπου και του σώματος και η λεκτική επικοινωνία. Όταν τα παιδιά είναι σε σχολική ηλικία, έχουν πλέον τη δυνατότητα να εκφραστούν με λεκτικά μέσα. Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι… Τα ακούμε πραγματικά;
Το νόημα της ενεργητικής ακρόασης, έγκειται στο να μπορούμε να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία και να αποκωδικοποιήσουμε το μήνυμα που έρχεται από την πηγή, η οποία εν προκειμένω είναι το παιδί. Για τη σωστή επικοινωνία χρειάζονται τουλάχιστον δύο άτομα, ένα που δίνει το μήνυμα και ένα που το λαμβάνει. Ακούγοντας προσεκτικά το παιδί και όσα κάθε φορά λέει, μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα στον να επιλυθούν πιο εύκολα πολλά ζητήματα. Είναι απαραίτητο, όταν το παιδί μας δίνει ένα μήνυμα, να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία σε αυτό το οποίο μας λέει. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη την άποψή του ή την ανάγκη που έχει, ώστε να κατανοήσουμε το βαθύτερο νόημα πίσω από τις λέξεις. Δίνοντας τον απαιτούμενο χώρο και χρόνο στο παιδί για να εκφραστεί, καλλιεργούμε μία σχέση εμπιστοσύνης, καθώς νιώθει το παιδί ότι του δίνουμε την απαραίτητη σημασία και συμμεριζόμαστε τις ανάγκες του. Για παράδειγμα, αν το παιδί μας έχει μία έκρηξη θυμού και φωνάζει, καθώς εκείνη την ώρα προσπαθεί να επιβληθεί και να περάσει την άποψή του, αντί να υποπέσουμε στην εύκολη λύση του να φωνάξουμε και εμείς, ώστε να επιβληθούμε ως ενήλικες, υπάρχει πιο εύκολη και αποδοτική λύση. Δώστε αρχικά το χρόνο στο παιδί να εκφραστεί και να βγάλει από μέσα του, όλο το συναισθηματικό φορτίο που έχει.
Χρησιμοποιήστε εκφράσεις όπως: « Καταλαβαίνω ότι έχεις θυμώσει και δεν είσαι χαρούμενος/η αυτή τη στιγμή. Μόλις ηρεμήσεις μπορείς ήρεμα να μου εξηγήσεις τι είναι αυτό που σε ενοχλεί, για να σε βοηθήσω να το λύσουμε μαζί».
Το «μαζί» διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στα παιδιά. Τους δείχνει ότι δεν χρειάζεται μόνα τους να περάσουν τη συναισθηματική αναταραχή που νιώθουν, αλλά ότι έχουν συνοδοιπόρο το γονέα/ κηδεμόνα τους. Επίσης σε συχνά διαστήματα, μπορούμε να κάνουμε συζητήσεις με το παιδί μας, εξηγώντας του ότι όλοι μας πολλές φορές δε νιώθουμε καλά και είναι απαραίτητο να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας.
Εκφράσεις όπως: « Είμαι εδώ για εσένα, αν θέλεις να μου μιλήσεις.», « Κατανοώ πως νιώθεις και θα κάνω ότι μπορώ να σε βοηθήσω.», « Βλέπω ότι νιώθεις αναστατωμένος/η και θα ήθελα πολύ να μάθω τί έχεις.», « Μαζί μπορούμε να βρούμε μία λύση και να είσαι και πάλι χαρούμενος/η». « Είμαι πάντα δίπλα σου σε ό,τι χρειαστείς και πάντα ακούω αν θέλεις να μου πεις κάτι».
Η ενεργητική ακρόαση λοιπόν συνίσταται στο να δίνουμε την απαιτούμενη σημασία και τον απαραίτητο χρόνο στο παιδί μας, να εκφράσει όσα χρειάζεται. Στον αιώνα της επικοινωνίας, με την τεχνολογία να έχει προχωρήσει τόσο πολύ, είναι βασικό το να προσπαθούμε ως ενήλικες να βελτιώνουμε τις ικανότητες ακρόασης και λήψης των μηνυμάτων. Η πληροφορία από τα παιδιά μπορεί να έρθει με ποικίλους τρόπους και καλό είναι να είμαστε διαθέσιμοι στο να τη λάβουμε, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε με τον πλέον αποδοτικό τρόπο. Όταν το παιδί αντιληφθεί, ότι ο ενήλικας που έχει απέναντί του, το ακούει προσεκτικά θα είναι πάντα πιο εύκολο για αυτό να εκφράσει τα συναισθήματά του. Ο συνδυασμός της ενεργητικής ακρόασης μαζί με την ενσυναίσθηση, μπορούν να κάνουν μικρά καθημερινά «θαύματα» στις σχέσεις γονέων και παιδιών. Εν κατακλείδι καλό είναι να θυμόμαστε επίσης, ότι όσο πιο γρήγορα και αποτελεσματικά πάρουμε το μήνυμα από το παιδί μας και το κατανοήσουμε, τόσο πιο εύκολα και ανώδυνα θα επιλύσουμε την κατάσταση…
Γι’ αυτό την επόμενη φορά που το παιδί σας έχει μία έκρηξη συναισθημάτων, θυμού, άγχους, φόβου κτλ, δοκιμάστε πρώτα να ακούσετε και μετά να μιλήσετε… Οι πληροφορίες που θα πάρετε μπορεί και να σας εκπλήξουν!