Η χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και η υποστήριξη της συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρία
Η εκπαίδευση τις τελευταίες δεκαετίες καλείται να ανταποκριθεί σε προκλήσεις που σχετίζονται με τη συμπερίληψη και την ισότιμη συμμετοχή όλων των μαθητών και μαθητριών στη σχολική και κοινωνική ζωή. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην άρση των εμποδίων που συναντούν οι μαθητές με αναπηρία ή/και εκπαιδευτικές ανάγκες που προκύπτουν από αναπηρία ή άλλες καταστάσεις, με στόχο την πλήρη ένταξή τους στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή.
Η εκπαίδευση μαθητών με αναπηρία στηρίζεται σε ένα σύνολο πρακτικών, μεθόδων και εργαλείων που στοχεύουν στην υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας, μέσα από την αναγνώριση και την εξάλειψη των εμποδίων που συχνά ενυπάρχουν στο εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Ο όρος «ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» (Ε.Ε.Α.), όπως χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση, περιγράφει καταστάσεις όπου μαθητές και μαθήτριες συναντούν εμπόδια στη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία, λόγω αναπηρίας, νευροαναπτυξιακής διαφοροποίησης ή άλλων παραγόντων. Σύμφωνα με το Κοινωνικό Μοντέλο Αναπηρίας, αυτά τα εμπόδια δεν εδράζονται μόνο στα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, αλλά κυρίως στο πώς είναι σχεδιασμένο το εκπαιδευτικό σύστημα και το κοινωνικό περιβάλλον.
Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι καταστάσεις που σχετίζονται με Ε.Ε.Α. περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
- Διαφοροποιήσεις στο φάσμα του αυτισμού
- Διάσπαση ελλειμματικής προσοχής και/ή υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ)
- Μαθησιακές δυσκολίες, όπως δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαναγνωσία, δυσαριθμησία
- Αισθητηριακές αναπηρίες (όπως τυφλότητα ή κώφωση)
- Κινητική αναπηρία
- Ψυχοκοινωνικές δυσκολίες και συναισθηματικές προκλήσεις
- Νοητική αναπηρία ή νευροαναπτυξιακές διαφοροποιήσεις
- Μαθητές με ιδιαίτερες κλίσεις ή υψηλές επιδόσεις
Η πρόοδος της τεχνολογίας και των ψηφιακών εργαλείων έχει προσφέρει σημαντικές δυνατότητες για τη βελτίωση της πρόσβασης στη γνώση και τη διευκόλυνση της συμμετοχής των μαθητών με αναπηρία στη σχολική ζωή. Όταν επιλέγονται σωστά και σύμφωνα με τις εξατομικευμένες ανάγκες και δυνατότητες κάθε παιδιού, τα ψηφιακά εργαλεία μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο σύμμαχο στη μαθησιακή διαδικασία.
Τα οφέλη της χρήσης των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας) στην εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία είναι πολλαπλά. Παρέχουν δυνατότητες όπως φωνητική υποστήριξη, επιλογή χρωμάτων, προσαρμογή μεγέθους γραμμάτων, ηχητικές οδηγίες και πολλές άλλες λειτουργίες που συμβάλλουν στη μείωση των εμποδίων και καθιστούν τη γνώση πιο προσβάσιμη και προσαρμοσμένη, ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες των παιδιών.
Ένα πρόβλημα που παραμένει, ωστόσο, είναι ο περιορισμένος αριθμός ψηφιακών εργαλείων στην ελληνική γλώσσα, γεγονός που περιορίζει τις δυνατότητες αξιοποίησής τους σε σύγκριση με άλλες χώρες και γλώσσες.
Μέσα από τη χρήση κατάλληλων ψηφιακών εργαλείων, το παιδί μπορεί να έρθει σε επαφή με καθημερινές δραστηριότητες και μαθησιακά αντικείμενα όπως η Γλώσσα και τα Μαθηματικά, αλλά και με ασκήσεις και δραστηριότητες που καλλιεργούν την αυτοεξυπηρέτηση, ενδυναμώνουν τις γνωστικές του λειτουργίες και αναπτύσσουν τις δεξιότητές του.
Η σωστή χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών και ψηφιακών εργαλείων δεν αποτελεί απλώς τεχνολογική πρόοδο, αλλά και κοινωνική και θεσμική υποχρέωση για τη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στη γνώση, σύμφωνα με το μαθησιακό προφίλ κάθε παιδιού. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενημέρωση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, τόσο στους τρόπους χρήσης των εργαλείων όσο και στην κατανόηση των στόχων και της ουσιαστικής εφαρμογής τους, με σεβασμό στη διαφορετικότητα των μαθητών.
Επιπλέον, η χρήση των ψηφιακών εργαλείων πρέπει να εξατομικεύεται σύμφωνα με τις δυνατότητες και τις ανάγκες κάθε παιδιού, ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό μαθησιακό αποτέλεσμα και η ουσιαστική συμμετοχή στη σχολική ζωή.
Συμπερασματικά, τα ψηφιακά εργαλεία ανοίγουν νέους ορίζοντες για τη συμπεριληπτική εκπαίδευση, βελτιώνοντας τη μαθησιακή εμπειρία και διευκολύνοντας την ισότιμη συμμετοχή των παιδιών με αναπηρία στη σχολική διαδικασία και, κατ’ επέκταση, στη ζωή.
Φώτης Κανταρτζόγλου | Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής
Co-Founder της ΑΜΚΕ akako.gr
Υπεύθυνος του Κέντρου Ειδικής Αγωγής «Εργαστήρι Αγωγής»
info@ergastiriagogis.gr