Διαβάζοντας κανείς τον τίτλο του άρθρου, πιθανόν να σκεφτεί ότι είναι δύσκολο να αντιληφθεί την ουσία πίσω από αυτό, καθώς και τις πρααγματικές δυσκολίες που υπάρχουν για τα άτομα με αυτισμό ή άλλου είδους αναπηρίες.
Για να το κάνω πιο απλό και κατανοητό θα σας περιγράψω γρήγορα ένα περισταστικό. Πρόσφατα πήγα να παρακολουθήσω μία θεατρική παράσταση. Η παράσταση δινόταν σε ένα υπόγειο, στο οποίο για να κατέβεις υπήρχε μία σκάλα. Ανάμεσα στους θεατές υπήρχε μία κυρία με κινητικές δυσκολίες ή οποία στηριζόταν σε ένα ειδικό μπαστούνι και συνοδευόταν από ένα ζευγάρι. Ρώτησε πολύ ευγενικά αν υπήρχε άλλη είσοδος για ΑΜΕΑ, για να πάρει την απάντηση ότι αυτή ήταν η μόνη είσοδος και έξοδος για το χώρο. Υπομονετικά λοιπόν περίμενε να κατέβουμε όλοι οι υπόλοιποι για να μπορέσει να κατέβει στο δικό της χρόνο, με τη βοήθεια των οικείων της. Αυτό και μόνο ενόχλησε τόσο εμένα, όσο και κάποιους άλλους από τους παρευρισκόμενους. Ο λόγος ήταν το γεγονός ότι είναι αδιανόητο εν έτει 2024, να μην μπορούν τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν κάποιες άλλες αναπηρίες, να μην μπορούν το ίδιο έυκολα με εμάς τους υπόλοιπους, να παρακολουθήσουν μία απλή θεατρική παρράσταση.
Φυσικά όλο αυτό που περιγράφω τώρα, για όλους εμάς που είμαστε τυπικής ανάπτυξης ή δεν έχουμε κάποιου είδους αναπηρία, είναι αυτό που λέμε «ψιλά γράμματα». Και αυτό γιατί δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτού του είδους τις καταστάσεις στην καθημερινότητά μας. Αυτό και μόνο μας κάνει αυτή την πραγματικότητα, που βιώνουν κάποιοι συνάνθρωποί μας, να είναι ξένη προς εμάς, λόγω του ότι δεν έχουμε τις αντίστοιχες εμπειρίες ή δεν έχει τύχει να ασχοληθούμε με αυτές τις καταστάσεις, ώστε να κατανοήσουμε τον αποκλεισμό ή τις δυσκολίες που βιώνουν τα άτομα αυτά.
Ας δούμε όμως το ζήτημα με μία διαφορετική σκοπιά. Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ορίζει τα άτομα με αναπηρία ως «τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους.»
Περίπου 87 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ έχουν κάποια μορφή αναπηρίας. Πολλά άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στη ζωή με τα άλλα άτομα. Τα σχολεία ή οι χώροι εργασίας, οι υποδομές, τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και οι πληροφορίες δεν είναι όλα προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία. Επίσης, μπορεί να τους φέρονται άσχημα ή άδικα.
Αυτό αυτόματα σημαίνει, ότι τα άτομα με αναπηρίες αντιμετωπίζουν συγκεκριμένου είδους προκλήσεις στην καθημερινότητά τους, αλλά και τη ζωή τους εν γένει. Παρακάτω παρατίθενται κάποια στοιχεία…
- Μόνο τα μισά από τα άτομα με αναπηρία εργάζονται, ενώ η αναλογία αυτή για τα άτομα χωρίς αναπηρία είναι 3 στα 4.
- Το 28,4 % των ατόμων με αναπηρία αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού έναντι του 17,8 % των ατόμων χωρίς αναπηρία.
- Μόλις το 29,4 % των ατόμων με αναπηρία έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε σύγκριση με το 43,8 % των ατόμων χωρίς αναπηρία.
- Το 52 % των ατόμων με αναπηρία αισθάνεται ότι υφίσταται διακρίσεις.
(πηγή: ec.europa.eu)
Βλέποντας και μόνο αυτού του είδους τα στοιχεία, καταλαβαίνει κανείς ότι η συμμετοχή των ατόμων με οποιουδήποτε είδους αναπηρία, αντιμετωπίζουν καθημερινές προκλήσεις τις οποίες εμείς δεν μπορρούμε καν να τις φανταστούμε. Όμως θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, τη σημασία που έχει η συμμετοχή των ανθρώπων με αναπηρίες, σε ομάδες και κοινωνικές δράσεις. Σε μία δημοκρατική και προοδευτική κοινωνία, τα ίσα δικαιώματα, η συμπερίληψη και οι δυνατότητες των ανθρώπων να μπορούν να συμμετέχουν στα κοινωνικά δρώμενα, πρέπει να είναι προαπαιτούμενο και όχι απλά αντικείμενο συζήτησης και συνεχούς προσπάθειας τόσων των ατόμων που αντιμετωπίζουν αυτές τις δυσκολίες, όσο και των οικογενειών τους να πετύχουν το αυτονόητο για τους δικούς τους ανθρώπους.
Συγκεκριμένα για τη χώρα μας πολλές δημόσιες υπηρεσίες αλλά και κτίρια δεν είναι προσβάσιμα σε άτομα με αναπηρίες. Δεν είναι δυνατή ούτε καν η φυσική πρόσβαση των ανθρώπων αυτών λόγω έλλειψης των στοιχειωδών υποδομών. Επίσης για ανθρώπους με νοητικές ή αναπτυξιακές αναπηρίες (βλέπε το φάσμα του αυτισμού για παράδειγμα) δεν υπάρχει καν η στοιχειώδης γνώση από πλευράς των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν και να εξυπηρετήσουν αυτά τα άτομα, πολλά εκ των οποίων είναι υψηλής λειτουργικότητας και μπορούν κάλλιστα με μια απλή βοήθεια να ανταπεξέλθουν σε διαφόρων ειδών δουλειές και υποχρεώσεις. Βλέποντας λοιπόν τα απλά και καθημερινά, τα οποία βιώνουν όλοι αυτοί οι συμπολίτες και συνάνθρωποί μας, κάνει αυτόματα τη συμμετοχή τους σε κοινωνικά δρώμενα μία πολυτέλεια για αυτούς. Αυτό όμως θα έπρεπε να είναι διαφορετικό, ώστε να μπορούν να βιώσουν διαφορετικές και χρήσιμες προς αυτά εμπειρίες, οι οποίες θα τα βοηθήσουν κοινωνικά, συναισθηματικά αλλά και ψυχολογικά.
Η συμμετοχή των ανθρώπων με αναπηρίες τόσο σε κοινωνικά δρώμενα, ομάδες αλλά και δραστηριότητες, έχει πολλαπλά οφέλη για το άτομο το ίδιο, αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες μπορούν κάλλιστα να βελτιώσουν την ψυχολογική τους κατάσταση, να λαμβάνουν μέρος και να έχουν χρησιμότητα στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά και να συμβάλλουν καταλυτικά στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους, αλλά και της ίδιας της κονωνίας στο συνολό της. Το να έχει κάποιος μία αναπηρία, οποιουδήποτε είδους, δεν είναι δυνατόν να σημαίνει αυτόματα κοινωνικό αποκλεισμό και περιορισμό μόνο μέσα σε ένα σπίτι. Πρέπει να αλλάξουν άμεσα οι συνθήκες, ώστε η πρόσβαση σε κάθε είδους δραστηριότητα, αλλά και η συμμετοχή σε ομάδες και δράσεις να είναι πλέον ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Φυσικά η παρούσα συζήτηση γίνεται υπό το φως των συνθηκών που βιώνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι στη χώρα μας, η οποία δυστυχώς έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει, ώστε να παρέχει ίσες ευκαιρίες και δυνατότητες σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Κλείνοντας όμως να τονίσουμε, ότι έστω και με μικρά βήματα έχει αρχίσει να συντελείται η αλλαγή και τα πράγματα να αρχίσουν να πηγαίνουν έστω και ελάχιστα προς το καλύτερο. Σε αυτή τη διαδικασία όμως την κύρια ευθύνη την έχουμε όλοι εμείς οι πολίτες, τόσο με τη στάση μας, αλλά και με την ποσπάθειά μας να αλλάξουμε τον κόσμο και την κοινωνίας μας προς το καλύτερο!